ТРАСЯНКА

21 лютага міжнародны Дзень роднай мовы. Прапаную вам тэкст, які напісаў 13 жніўня 2013 года.

ТРАСЯНКА (так называют белорусы разговорную беларускую мову - это смесь русского і белорусского языков)

У 1968-м упершыню быў у Антопалі (Брэсцкая вобласць) - паехаў да аднакурсніка на вакацыю. Як толькі выйшлі з аўтобуса, то адразу Саша пачаў размаўляць на невядомай мне мове-вінегрэце: 25% беларускай мовы, 25% польскай, 50% украінскай. Дня тры я амаль нічога не разумеў: кінь - конь, падзівіцца - паглядзець, і г.д.

Пагасцілі і паехалі праз Пружаны - Ружаны ў вёску Трунцы, што на Гродзеншчыне, да аднакурсніка Мар'яна на яго дзень народзінаў. Пакуль ехалі і калі прыехалі ў вёску размаўлялі з людзьмі на тутэйшай рускай мове, то бок на трасянцы.

Але пад Ваўкавыскам іншая беларуская мова, чым на Брэшчыне. На маёй роднай Міншчыне таксама свая. Там адкуль мае маці і бацька - з Магілеўшчыны - таксама свая. На Віцебшчыне, дзе я таксама быў у аднакурсніка ля Браслаўскіх прыгожых азёр таксама свая мова. Цікава... Але паўсюль размаўляюць "амаль по-русски", то бок на трасянцы. Мо трасянка наша родная матчына мова?

У 1986-м занесла мяне ў Архангельскую губернію. Стаю на маленькай станцыі чакаю поезд. Раптам чую родную беларускую мову - тую самую трасянку. Падыходжу. Дзве цыганкі размаўляюць - маці і дачка. Паздароўкаўся. Кажу з Мінску. Яны: "А мы з Калінкавіч." Землякі! Ледзь не пачалі абдымацца. У гэтым месцы Расеі іх, беларускіх цыганак, суседзі-беларусы на Гомельшчыне папрасілі перадаць гасцінец мясцовым родным. Дык маці-цыганка даверыла мне сваю дачку - маю аднагодку, і мы пайшлі з ёй перадаваць падарунак беларускім расейцам.

Яшчэ адзін успамін. Працяг той самай "брэсцкай моўнай тэмы", аб якой казаў у пачатку.

Здаецца то было ў далёкім 1975-м. Выстава "Архітэктура ЗША" ў Мінску на праспекце Машэрава. Народу сабралося як чарга за Саветамі ў той маўзалей у Маскве. Зайшоў, аглядаюся туды-сюды. А тутэйшыя савецкія беларусы абступілі аднаго мужычка амерыканца-беларуса і пытаюць яго аб тых Штатах на рускай мове (на трасянцы), а чалавек адказвае ім па-беларуску. І гэтым тутэйшым нават не трэба чуць аб чым ён ім кажа пра Штаты, а хочацца мілавацца слуханням сваёй беларускай мовы.

Праходжу далей і чую нешта знаёмае, палескае. У другім кутку выставы маладую жанчыну амерыканку-беларуску абступілі тутэйшыя савецкія беларускі і атрымліваюць асалоду ад беларускай палескай гаворкі амерыканкі-беларускі.

Мужчыну таго тут у Штатах не бачыў, а вось з той жанчынай з палескай гаворкай, здаецца, сустракаўся. Але можа толькі здаецца...

Да таго ж маю аўдыё запіс размовы старэйшага беларуса Нью Ёрка, якому тады было 93 гады. Гэты дзядуля размаўляў на той беларускай мове, якая існавала на Беларусі яшчэ да вайны 1941-44 гадоў. Цікавая наша мова.

Эх, рана мне яшчэ ў той ці іншы сённяшні Саюз пісьменнікаў на Беларусі, бо слаба ведаю беларускую мову! Мо стварыць Саюз пісьменнікаў на трасянцы? Трэба падумаць. На трасянцы.